Nét văn hóa cà phê vỉa hè bình dị của người Việt

Từ những người lớn tuổi, người làm công nhân, nhân viên văn phòng hay các bạn học sinh sinh viên đều ngồi cà phê vỉa hè một cách rất thỏa mái. Cà phê vỉa hè từ lâu đã đi sâu vào đời sống của người dân Việt Nam và đó được coi là một nét văn hóa độc đáo của người Việt. Cùng Mon Roaster đi sâu vào đời sống của người dân để tìm hiểu nét văn hóa độc đáo mà bình dị này.

Cà phê vỉa hè là biểu tượng của sự giản dị và bền bỉ

Nếu có một hình ảnh nào đó có thể tóm gọn được tinh thần của cuộc sống đô thị Việt Nam, thì đó chính là hình ảnh của những quán cà phê vỉa hè. Không phải là những quán cà phê sang trọng, hiện đại, mà là những quán cóc giản dị, với những chiếc ghế nhựa thấp và chiếc bàn gấp nhỏ bé.

Nơi đây đã trở thành một biểu tượng của sự bình dị, nơi mọi người tìm thấy sự thư giãn, tĩnh lặng giữa dòng chảy hối hả của cuộc sống. Để hiểu được vì sao văn hóa cà phê vỉa hè lại có sức sống mạnh mẽ đến vậy, chúng ta cần quay ngược thời gian để khám phá lịch sử hình thành của nó, từ một thức uống ngoại lai trở thành một nét văn hóa đặc trưng của người Việt.

Lịch sử hình thành nét văn hóa cà phê vỉa hè

Thời kỳ khởi thủy

Lịch sử của cà phê tại Việt Nam bắt đầu từ cuối thế kỷ XIX, khi người Pháp mang cây cà phê Arabica đến trồng và giới thiệu thói quen uống cà phê. Ban đầu, cà phê chỉ được phục vụ trong các quán sang trọng, dành cho giới thượng lưu và quan chức Pháp.

Tuy nhiên, với tính cách phóng khoáng và khả năng thích nghi tuyệt vời, người Việt đã nhanh chóng biến tấu cách thưởng thức này để phù hợp với cuộc sống và túi tiền của mình.

Thay vì ngồi trong những quán cà phê lộng lẫy, những người dân lao động, học giả và trí thức đã tìm đến những góc phố, những con hẻm nhỏ để thưởng thức cà phê đen nóng hoặc cà phê sữa đá mát lạnh. Những chiếc ghế nhựa nhỏ, thường là thùng đựng hàng được tận dụng, đã xuất hiện và trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa uống cà phê này.

Nét độc đáo của cà phê vỉa hè chính là sự kết hợp giữa hương vị truyền thống đậm đà của cà phê Robusta Việt Nam và phong cách thưởng thức bình dân, cởi mở.

Giai đoạn phát triển

Sau năm 1975, khi đất nước bước vào một giai đoạn mới với nhiều khó khăn về kinh tế, các quán cà phê sang trọng gần như không còn. Đây chính là lúc cà phê vỉa hè vươn lên mạnh mẽ và trở thành lựa chọn hàng đầu của đại đa số người dân.

Với chi phí thấp và sự tiện lợi, các quán cóc mọc lên khắp nơi, từ các con đường lớn đến những ngõ nhỏ. Chúng trở thành những điểm hẹn quen thuộc, nơi mọi người có thể giao lưu, chia sẻ và tìm thấy sự kết nối sau những giờ làm việc mệt mỏi.

Tại Hà Nội, văn hóa cà phê Hà Nội nổi bật với sự tỉ mỉ trong từng giọt cà phê phin, người ta ngồi hàng giờ chỉ để chờ đợi và thưởng thức. Cà phê trở thành một phần của lối sống thanh lịch, chậm rãi của người Hà Nội.

Trong khi đó, văn hóa cà phê Sài Gòn lại năng động và nhanh gọn hơn, với những ly cà phê sữa đá được pha sẵn, phục vụ tức thì. Sự khác biệt này tạo nên một nét đặc trưng riêng cho mỗi thành phố, nhưng đều chung một tinh thần là sự giản dị và chân thành.

Đây cũng là giai đoạn mà những câu chuyện vỉa hè, từ chuyện chính trị, thể thao đến những câu chuyện đời thường, được kể và chia sẻ rộng rãi.

Giai đoạn bùng nổ và đa dạng hóa

Khi kinh tế phát triển và các chuỗi cà phê lớn bắt đầu xuất hiện, nhiều người lo ngại rằng văn hóa cà phê vỉa hè sẽ biến mất. Tuy nhiên sự cạnh tranh đã buộc các quán cà phê vỉa hè phải đa dạng hóa để tồn tại, những chiếc xe cà phê di động nhỏ gọn linh hoạt xuất hiện mang cà phê đến tận ngõ hẻm và các khu công nghiệp.

Ngoài ra trong giai đoạn này sự xuất hiện và phát triển mạnh mẻ của cà phê máy bắt đầu lan rộng, họ có nhiều máy móc hiện đại để làm ra một ly cà phê ngon như máy rang cà phê, máy xay cà phê và máy pha cà phê,… mà thời đó giới nhà giàu mới có thể thưởng thức được.

Hiện nay đã có nhiều máy rang cà phê đa dạng đã xuất hiện trên thị trường nhằm phục vụ mọi nhu cầu của người dùng. Như máy rang cà phê mini tiện lợi có thể mang đi xa, máy rang cà phê 3kg nhanh chóng, số lượng nhiều mà hạt vẫn chín đều phù hợp với việc rang cà phê tại nhà.

Xem thêm bài viết liên quan để bạn có thể hiểu hơn về máy rang cà phê: Cà phê chín đều mang lại hương vị khác biệt như thế nào?

Ngoài cà phê bình dân truyền thống, nhiều biến thể độc đáo cũng ra đời và được ưa chuộng. Hà Nội nổi tiếng với món cà phê trứng béo ngậy, độc đáo, trong khi Sài Gòn có cà phê vợt hay cà phê bệt ở khu vực trung tâm, nơi giới trẻ tụ tập trên những tấm bạt nhỏ. 

Tuy nhiên, giá trị cốt lõi của cà phê vỉa hè vẫn là không gian không gian bình dị, nơi con người có thể ngồi xuống, hòa mình vào nhịp sống của thành phố mà không bị áp lực bởi sự sang trọng hay giá cả. Đó là nơi bạn có thể thưởng thức một ly cà phê sáng sau giờ tập thể dục, hay ngồi lại sau một ngày làm việc căng thẳng để nhìn ngắm dòng người qua lại.

Cà phê vỉa hè là một di sản văn hóa không thể phai mờ

Từ những hạt cà phê đầu tiên được người Pháp mang đến, qua những năm tháng khó khăn sau chiến tranh, cà phê vỉa hè đã vượt qua mọi thử thách để trở thành một biểu tượng của sự bền bỉ và sáng tạo. Nó là một phần không thể thiếu của văn hóa cà phê Việt Nam.

Nét văn hóa này không chỉ tồn tại mà còn phát triển, đa dạng hơn qua từng ngày. Nó chứng tỏ một điều rằng, trong một thế giới ngày càng phức tạp, những giá trị đơn giản và chân thành vẫn luôn có một chỗ đứng vững chắc trong trái tim con người.

Đặc điểm không gian và phong cách thưởng thức

Nói đến cà phê vỉa hè, người ta nghĩ ngay đến hình ảnh ghế nhựa thấp san sát nhau, chiếm một khoảng trống nhỏ trên vỉa hè. Mặc dù diện tích khiêm tốn nhưng đây lại là điểm đặc biệt thu hút mọi người, không gian này mang đến cảm giác tự do và không bị gò bó bởi bốn bức tường cho phép người ta hòa mình vào dòng chảy cuộc sống của phố phường.

Khách đến cà phê vỉa hè thường không quá vội vàng. Họ ngồi đó, chờ từng giọt cà phê phin nhỏ xuống, kiên nhẫn và bình tâm. Cảm giác được ngồi uống cà phê vỉa hè giữa lòng thành phố, hít thở không khí và nghe thấy những âm thanh quen thuộc, tạo nên một trải nghiệm khó quên.

Sự bình dân của cà phê cóc làm cho nó trở thành điểm hẹn lý tưởng cho mọi tầng lớp xã hội. Từ những ông cụ đã về hưu, những cô cậu sinh viên, đến những nhân viên văn phòng, tất cả đều có thể tìm thấy một chỗ ngồi quen thuộc. 

Vai trò xã hội và giá trị văn hóa của cà phê vỉa hè

Cà phê vỉa hè không chỉ là một thói quen mà còn đóng vai trò như một diễn đàn xã hội tự do, nơi người ta có thể thảo luận mọi thứ từ chính trị, kinh tế đến các câu chuyện cá nhân. Đây là nơi những câu chuyện vỉa hè được kể, nơi những ý tưởng mới được nảy sinh và những mối quan hệ được vun đắp.

Nét văn hóa này còn là một biểu tượng của sự bình dị, mộc mạc và chân thực. Nó thể hiện lối sống không cầu kỳ, không phô trương của người Việt.

Trong khi thế giới ngày càng hiện đại và hối hả, cà phê vỉa hè vẫn giữ nguyên giá trị truyền thống, là nơi con người tìm thấy sự bình yên. Quán cà phê vỉa hè trở thành một nét chấm phá đặc trưng, góp phần tạo nên bản sắc riêng của văn hóa đô thị Việt Nam.

Đối với nhiều người, cà phê sáng trên vỉa hè không chỉ là một thói quen, mà là một nghi thức để bắt đầu ngày mới tràn đầy năng lượng. Họ có thể ngồi hàng giờ chỉ để nhâm nhi ly cà phê và ngắm nhìn phố phường.

Nơi đây cũng là điểm đến yêu thích của nhiều du khách nước ngoài, những người muốn trải nghiệm và tìm hiểu về một khía cạnh rất đời thường của cuộc sống Việt Nam.

Văn hóa cà phê vỉa hè tại Bắc và Nam

Cà phê trứng

Cà phê trứng là một trong những biểu tượng đặc trưng của văn hóa cà phê Hà Nội. Khác với những ly cà phê đen hay cà phê sữa đá quen thuộc, cà phê trứng là sự kết hợp độc đáo giữa vị đắng của cà phê Robusta truyền thống và vị béo ngậy, ngọt ngào của lớp kem trứng được đánh bông mịn. 

Nguồn gốc của cà phê trứng gắn liền với ông Nguyễn Văn Giảng, một người từng làm pha chế tại khách sạn Sofitel Legend Metropole Hà Nội. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn những năm 1940, khi sữa tươi khan hiếm, ông đã sáng tạo ra cách dùng lòng đỏ trứng gà để thay thế, tạo nên một hương vị đặc biệt mà không nơi nào có được.

Không gian thưởng thức cà phê trứng thường không phải là những quán cà phê vỉa hè ồn ào. Thay vào đó, nó thường được phục vụ trong những quán quán cóc hay quán nhỏ nằm sâu trong những con hẻm cổ kính của Hà Nội.

Người ta ngồi trên những chiếc ghế gỗ hoặc ghế nhựa thấp, kiên nhẫn chờ đợi ly cà phê được pha chế. Cách thưởng thức cũng rất riêng họ dùng thìa khuấy nhẹ lớp kem trứng, từ từ nhấp từng ngụm để cảm nhận sự hòa quyện của vị đắng và vị béo, tạo nên một trải nghiệm thư giãn tuyệt đối.

Cà phê vợt và cà phê bệt

Trái ngược với vẻ trầm mặc, cổ kính của Hà Nội, văn hóa cà phê Sài Gòn lại mang một tinh thần năng động và phóng khoáng hơn. Điều này được thể hiện rõ qua hai phong cách thưởng thức tiêu biểu: cà phê vợt và cà phê bệt.

Cà phê vợt

Cà phê vợt, còn được gọi là cà phê pha vợt, là một trong những phong cách pha chế lâu đời nhất ở Sài Gòn. Cách pha này sử dụng một chiếc vợt vải nhỏ để lọc cà phê.

Sau khi cà phê đã được pha, người bán sẽ rót vào các ly thủy tinh. Cà phê pha vợt có hương vị đặc trưng riêng, với sự pha trộn của nhiều loại cà phê và một chút bơ để tăng thêm độ béo.

Người ta thường ngồi trên những chiếc ghế nhựa hoặc ghế nhựa thấp quen thuộc của quán cà phê vỉa hè, nhâm nhi ly cà phê nóng hoặc đá, trò chuyện rôm rả với bạn bè hoặc những người xung quanh. Cà phê vợt không chỉ là một thức uống mà còn là một phần ký ức của nhiều thế hệ người Sài Gòn, mang lại cảm giác thân thuộc và giản dị như cuộc sống của chính họ.

Cà phê bệt

Cà phê bệt là một biểu hiện rõ nét nhất cho sự trẻ trung, tự do của văn hóa đường phố Sài Gòn. Khác với những quán cà phê có bàn ghế cố định, cà phê bệt đơn giản là việc người ta ngồi trực tiếp xuống vỉa hè hoặc trên những bậc thang của các công viên lớn, chỉ với một tờ báo hay một tấm bạt nhỏ lót dưới.

Từ khóa cà phê bệt đã trở thành một biểu tượng của giới trẻ, nơi họ có thể tụ tập, giao lưu, chơi nhạc, trò chuyện mà không bị gò bó. Nơi đây không chỉ bán cà phê bình dân, mà còn là nơi bán cà phê mang đi tiện lợi cho những người muốn di chuyển.

Sự khác biệt và giao thoa

Mặc dù cả Hà Nội và Sài Gòn đều có những nét chung của văn hóa cà phê vỉa hè như việc sử dụng ghế nhựa thấp và không gian mở, nhưng sự khác biệt trong phong cách thưởng thức lại tạo nên một nét đặc trưng rất riêng.

• Hà Nội: Thưởng thức cà phê phin hay cà phê trứng tại Hà Nội là một trải nghiệm thư giãn và chậm rãi. Người Hà Nội coi việc uống cà phê là một nghi thức, một khoảnh khắc tĩnh lặng để suy ngẫm và chiêm nghiệm.
• Sài Gòn:Văn hóa cà phê Sài Gòn lại sôi động và hướng ngoại hơn. Cà phê vợt và cà phê bệt là nơi để kết nối, để chia sẻ những câu chuyện vỉa hè và hòa mình vào nhịp sống hối hả.

Sự khác biệt này không chỉ đến từ cách pha chế mà còn từ tâm hồn của hai thành phố. Tuy nhiên, cả hai đều thể hiện một tình yêu sâu sắc với cà phê và một sự trân trọng với những khoảnh khắc đời thường, giản dị.

Cà phê vỉa hè trong bối cảnh hiện đại và tương lai

Mặc dù các chuỗi cà phê lớn và cửa hàng sang trọng đang mọc lên như nấm, văn hóa cà phê vỉa hè vẫn tồn tại bền vững và phát triển mạnh mẽ. Sự đa dạng của các loại cà phê bình dân từ cà phê pha phin, cà phê trứng của Hà Nội cho đến cà phê vợt hay cà phê bệt ở Sài Gòn, đã làm phong phú thêm cho bức tranh văn hóa này.

Tuy nhiên, cà phê vỉa hè cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, như vấn đề vệ sinh, bảo vệ môi trường hay sự kiểm soát của chính quyền đô thị. Để văn hóa này tiếp tục tồn tại, người kinh doanh cần phải nâng cao ý thức, và chính quyền cần có những giải pháp quản lý phù hợp.

Dù vậy, với sức sống mãnh liệt và giá trị văn hóa sâu sắc, văn hóa cà phê vỉa hè vẫn sẽ là một nét đặc trưng không thể xóa nhòa của người Việt. Nó là một phần của văn hóa cà phê Việt Nam và là một niềm tự hào của mỗi người con đất Việt.

Kết luận

Cà phê vỉa hè không chỉ là một trạm dừng chân, mà còn là một không gian văn hóa sống động, nơi con người tìm thấy sự kết nối và sự bình yên. Nét văn hóa này là minh chứng cho sự sáng tạo và khả năng thích nghi của người Việt, biến một thức uống của phương Tây thành một nét chấm phá rất riêng của phương Đông.

Nó không chỉ là cà phê mà là cả một lối sống, một cách để người Việt thể hiện sự lạc quan, giản dị và yêu đời. Sẽ thật thiếu sót nếu nói về văn hóa Việt Nam mà bỏ qua hình ảnh quen thuộc của những người ngồi trên ghế nhựa nhỏ, nhâm nhi ly cà phê và ngắm nhìn cuộc sống trôi qua.