Hạt cà phê Excelsa và 4 điều đặc biệt về hương vị

Trong thế giới cà phê, hai cái tên Arabica và Robusta đã quá quen thuộc, chiếm lĩnh phần lớn thị trường. Tuy nhiên ít ai biết đến  hạt cà phê Excelsa, từng được phân loại là một loài độc lập nhưng nay đã được khoa học xếp vào cùng họ với Liberica. Bài viết này phân tích chi tiết về hạt cà phê Excelsa và những điều làm nên sự khác biệt của nó.

Nguồn gốc và lịch sử của hạt cà phê Excelsa 

Để hiểu được hạt cà phê Excelsa, chúng ta cần quay ngược thời gian về năm 1904. Khi nhà thực vật học Auguste Chevalier lần đầu tiên phát hiện ra nó ở vùng Chari, Cộng hòa Trung Phi.

Excelsa nhanh chóng được công nhận là một loài cà phê riêng biệt, mang tên là Coffea excelsa. Sau nhiều thập kỷ nghiên cứu và phân tích di truyền, vào năm 2006 các nhà khoa học đã đưa ra kết luận rằng hạt cà phê Excelsa có quan hệ họ hàng rất gần với cà phê Liberica.

Sự thay đổi về phân loại này không làm giảm đi sự độc đáo của hạt cà phê Excelsa. Mặc dù có chung nguồn gốc và một số đặc điểm với Liberica, Excelsa vẫn sở hữu những nét riêng biệt cả về mặt sinh học lẫn hương vị.

Nó nổi tiếng với khả năng chống chịu tốt với điều kiện khí hậu khắc nghiệt, khiến nó trở thành một lựa chọn lý tưởng cho các vùng trồng cà phê ở những khu vực khó khăn. Khả năng thích ứng này là một đặc điểm quan trọng của hạt cà phê Excelsa.

Hạt cà phê Excelsa đã được trồng ở nhiều nơi trên thế giới, nhưng chủ yếu tập trung ở các nước Đông Nam Á như Philippines và Việt Nam. Tại Việt Nam hạt cà phê Excelsa thường được gọi là cà phê mít, do hình dáng và kích thước của hạt khi chín tương tự như múi mít.

Cà phê Excelsa ở Việt Nam có một vị trí quan trọng trong việc tạo ra các hỗn hợp cà phê truyền thống, mang lại sự đậm đà và hương vị đặc trưng.

Bốn đặc tính hương vị đặc biệt của hạt cà phê Excelsa

Điều làm nên sự khác biệt của hạt cà phê Excelsa chính là hồ sơ hương vị vô cùng phức tạp và đặc trưng mà nó mang lại. Hương vị của Excelsa là một sự pha trộn độc đáo của nhiều tầng lớp, tạo ra một trải nghiệm thưởng thức đầy bất ngờ và thú vị. 

Sự đa dạng hương vị

Một trong những điều thú vị nhất về hạt cà phê Excelsa là khả năng thể hiện một dải hương vị rộng lớn, từ đầu đến cuối của một tách cà phê. Khi mới rang, hạt cà phê Excelsa thường có hương thơm của trái cây sẫm màu, đôi khi mang chút chua nhẹ của cherry hoặc mâm xôi. 

Đặc biệt, hạt cà phê Excelsa có khả năng phát triển hương vị hun khói, giống như vị gỗ, đất hoặc thậm chí là hương thảo mộc. Hương vị này không phải là vị cháy hay vị đắng gắt mà là một vị nền sâu lắng, tạo nên sự phức tạp và phong phú cho tổng thể tách cà phê.

Chính sự kết hợp độc đáo giữa trái cây và gỗ này là điểm nhấn của hạt cà phê Excelsa, khiến nó trở thành một lựa chọn tuyệt vời cho những ai tìm kiếm một hương vị mới lạ.

Hậu vị dài lâu và dư vị béo

Không chỉ dừng lại ở hương vị ban đầu, hạt cà phê Excelsa còn gây ấn tượng mạnh với hậu vị rất dài và kéo dài. Sau khi uống, vị béo, ngọt nhẹ và một chút vị đắng tinh tế sẽ đọng lại ở cuống họng.

Hậu vị này không chỉ đơn thuần là vị đắng, mà là sự hòa quyện của nhiều yếu tố. Nó giống như một bản giao hưởng, với nốt trầm của gỗ và nốt cao của trái cây, tất cả cùng tồn tại và tan biến dần dần.

Nhờ hậu vị béo và dài, hạt cà phê Excelsa thường được sử dụng trong các hỗn hợp cà phê để tăng cường độ béo và hương vị, tạo ra một sản phẩm cuối cùng tròn đầy và cân bằng hơn. Đây là một trong những ứng dụng phổ biến của hạt cà phê Excelsa.

Cảm giác miệng và độ đậm

Một trong những điểm khác biệt lớn nhất của hạt cà phê Excelsa là cảm giác miệng mà nó mang lại. Khác với sự nhẹ nhàng của Arabica hay sự thô ráp của Robusta, cà phê Excelsa mang lại cảm giác mượt mà, và có độ đậm cao.

Độ đậm này không phải do vị đắng, mà là do cấu trúc hạt và hàm lượng dầu tự nhiên. Cấu trúc đặc biệt này của hạt cà phê Excelsa giúp nó giữ lại được nhiều hợp chất hương vị hơn trong quá trình pha chế.

Từ cấu trúc hạt, Excelsa đã tạo ra một tách cà phê có body mạnh mẽ phù hợp với những người thích cà phê có cảm giác. Đây là một đặc trưng độc đáo của hạt cà phê Excelsa mà không nhiều loại cà phê khác có được.

Độ phức tạp hương vị vượt trội và tiềm năng rang xay

Với hương vị ban đầu khá đơn giản, nhưng khi được rang ở các mức độ khác nhau, nó lại bộc lộ những tầng hương vị mới mẻ và phức tạp.

• Rang nhẹ: Ở mức rang này, hạt cà phê Excelsa sẽ thể hiện rõ nét hương vị trái cây, chua thanh và một chút vị thảo mộc.
• Rang vừa: Đây là mức rang lý tưởng để cân bằng giữa vị chua, ngọt và vị gỗ. Hương thơm của hoa và chocolate cũng bắt đầu xuất hiện.
• Rang đậm: Ở mức rang này, hạt cà phê Excelsa sẽ bộc lộ tối đa vị đắng, vị gỗ hun khói và một hậu vị dài lâu. Sự linh hoạt này làm cho hạt cà phê Excelsa trở thành một lựa chọn lý tưởng cho các nhà rang xay muốn thử nghiệm và tạo ra những sản phẩm cà phê đặc biệt, có cá tính riêng.

Với hương vị phức tạp của hạt cà phê Excelsa bạn cần có một chiếc máy rang cà phê phù hợp và hoàn hảo mới có thể rang được những mẻ cà phê Excelsa thơm ngon.

• Máy rang cà phê bằng gas: Máy rang cà phê 3kg, 5kg, 10kg, 20kg, 30kg, 40kg, 60kg và 120kg,…
• Máy rang cà phê bằng điện: Máy rang cà phê hot air, máy rang cà phê dạng trống, máy rang cà phê mini,…

>>>Xem thêm bài viết liên quan: 5 ưu điểm máy rang bằng gas mà bạn nên biết!

Yếu tố quyết định hương vị độc đáo của hạt cà phê Excelsa

Để lý giải tại sao hạt cà phê Excelsa lại có hương vị đặc biệt như vậy, chúng ta cần đi sâu vào phân tích các thành phần hóa học bên trong hạt.

Hàm lượng axit Chlorogenic

Axit Chlorogenic là một nhóm các hợp chất phenolic quan trọng, đóng vai trò chính trong việc tạo ra hương vị và độ chua của cà phê. Ở hạt cà phê Excelsa, hàm lượng CGA thường ở mức trung bình, thấp hơn Arabica nhưng cao hơn Robusta.

Điều này giải thích tại sao Excelsa có vị chua, nhưng không gắt như Arabica. Axit Chlorogenic cũng là một chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ hạt cà phê khỏi sự lão hóa.

Trong quá trình rang, CGA bị phân hủy, tạo ra các hợp chất mới, góp phần vào hương vị cuối cùng của hạt cà phê Excelsa.

Hàm lượng đường và carbohydrate

Hạt cà phê Excelsa có hàm lượng đường và carbohydrate tương đối cao, góp phần tạo nên vị ngọt và độ béo đặc trưng của nó. Trong quá trình rang, đường sẽ tham gia vào phản ứng Maillard và quá trình Caramel hóa.

• Phản ứng Maillard: Phản ứng giữa đường và các axit amin, tạo ra hàng trăm hợp chất hương thơm phức tạp, từ hương chocolate, bánh mì nướng đến hương trái cây.
• Caramel hóa: Quá trình phân hủy đường khi tiếp xúc với nhiệt độ cao, tạo ra vị ngọt, béo và caramel. Sự kết hợp của hai quá trình này đã tạo ra hương vị phức hợp, béo và ngọt ngào của hạt cà phê Excelsa.

Cấu trúc vật lý của hạt

Cấu trúc vật lý của hạt cà phê Excelsa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra hương vị. Hạt Excelsa có kích thước lớn, hình oval, tương tự như Liberica.

Cấu trúc đặc này giúp hạt giữ lại được nhiều hợp chất hương vị hơn trong quá trình rang và pha chế. Hơn nữa, độ giòn và độ xốp của hạt cà phê Excelsa khi rang cũng ảnh hưởng đến cách nó phản ứng với nhiệt độ và thời gian rang.

Hàm lượng caffeine

Giống như các loại cà phê khác, hạt cà phê Excelsa cũng chứa caffeine. Hàm lượng caffeine trong Excelsa thường ở mức trung bình, nằm giữa Arabica và Robusta.

Điều này mang lại một cảm giác tỉnh táo nhẹ nhàng, không quá mạnh như Robusta nhưng đủ để đánh thức tinh thần. Hàm lượng caffeine này cũng góp phần tạo nên một chút vị đắng tinh tế cho Excelsa, làm nên sự cân bằng cho hương vị.

Ứng dụng và tiềm năng phát triển của hạt cà phê Excelsa

Mặc dù không phổ biến như Arabica hay Robusta, hạt cà phê Excelsa lại có một vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp cà phê, đặc biệt trong việc tạo ra các hỗn hợp cà phê đặc biệt.

Sử dụng trong hỗn hợp cà phê 

Nhờ hương vị phức tạp và hậu vị dài, hạt cà phê Excelsa là một thành phần lý tưởng để pha trộn với các loại cà phê khác. Khi kết hợp với Arabica, Excelsa sẽ tăng cường độ đậm và hậu vị làm cho tách cà phê trở nên tròn đầy và có body mạnh mẽ hơn.

Khi kết hợp với Robusta, Excelsa sẽ giúp làm dịu đi vị đắng gắt và thêm vào hương thơm của trái cây và gỗ, tạo nên một hỗn hợp cân bằng và độc đáo hơn.

Hạt cà phê Excelsa trong cà phê đặc sản

Trong những năm gần đây, hạt cà phê Excelsa đã bắt đầu được các nhà rang xay và pha chế cà phê đặc sản quan tâm. Với những đặc tính hương vị riêng biệt, Excelsa mang lại một làn gió mới cho thế giới cà phê.

Nhiều nhà rang xay đang thử nghiệm các phương pháp rang và pha chế khác nhau để khám phá hết tiềm năng của hạt cà phê Excelsa, tạo ra những sản phẩm cà phê đơn nguồn có cá tính mạnh mẽ và độc đáo. Đây là một xu hướng đầy hứa hẹn cho hạt cà phê Excelsa.

Tiềm năng của hạt cà phê Excelsa trong bối cảnh biến đổi khí hậu

Với khả năng chống chịu tốt với hạn hán và sâu bệnh, hạt cà phê Excelsa được xem là một loại cây trồng có tiềm năng lớn. Khả năng thích ứng với môi trường của hạt cà phê Excelsa có thể giúp nó trở thành một giải pháp cho ngành cà phê trong tương lai.

Các nhà khoa học đang nghiên cứu để tìm hiểu thêm về đặc điểm di truyền của hạt cà phê Excelsa nhằm bảo tồn và phát triển loài cây này.

Thách thức và cơ hội của hạt cà phê Excelsa

Mặc dù có nhiều tiềm năng, hạt cà phê Excelsa vẫn đối mặt với một số thách thức nhất định.

• Năng suất thấp: Mặc dù Excelsa có khả năng chống chịu tốt, năng suất của nó thường thấp hơn so với Robusta. Từ đó làm cho việc trồng trọt Excelsa không mang lại lợi nhuận cao cho nông dân.
• Thị trường hạn chế: Do không được biết đến rộng rãi, thị trường tiêu thụ của hạt cà phê Excelsa còn hạn chế.
• Công nghệ rang xay: Rang Excelsa yêu cầu kỹ thuật cao hơn, do cấu trúc hạt và độ phức tạp về hương vị.

Với sự phát triển của phong trào cà phê đặc sản, hạt cà phê Excelsa đang có cơ hội lớn để khẳng định vị thế của mình. Sự quan tâm của các chuyên gia cà phê và sự phát triển của công nghệ rang xay sẽ giúp hạt cà phê Excelsa bộc lộ hết tiềm năng.

Cách thưởng thức cà phê Excelsa

Để thưởng thức trọn vẹn hương vị của hạt cà phê Excelsa, bạn có thể thử một trong các cách pha chế sau:

1. Pha phin truyền thống: Đây là cách pha phổ biến nhất ở Việt Nam. Hạt cà phê Excelsa khi pha phin sẽ mang lại một tách cà phê đậm đà, béo ngậy và có hậu vị kéo dài.
2. Pha máy Espresso: Hạt cà phê Excelsa có thể được sử dụng trong các hỗn hợp pha Espresso để tăng độ đậm và tạo ra lớp crema dày, đẹp mắt.
3. Pha Pour-over hoặc Drip: Với những người muốn khám phá hương vị tinh tế của hạt cà phê Excelsa. Phương pháp pha thủ công như Pour-over sẽ giúp bạn cảm nhận rõ hơn các nốt hương trái cây và thảo mộc.

Tương lai của lạt cà phê Excelsa

Trong bối cảnh ngành cà phê toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là biến đổi khí hậu. Hạt cà phê Excelsa nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn.

Khả năng chống chịu, năng suất ổn định và hồ sơ hương vị độc đáo làm cho hạt cà phê Excelsa trở thành một lựa chọn lý tưởng cho việc lựa chọn hạt cà phê chất lượng cao. Các nhà khoa học trên khắp thế giới đang hợp tác để nghiên cứu và phát triển hạt cà phê Excelsa, với hy vọng rằng nó sẽ đóng một vai trò quan trọng hơn trong tương lai.

Kết luận

Hạt cà phê Excelsa là một viên ngọc thô đang chờ được khám phá. Với hương vị phức tạp, nó mang đến một trải nghiệm thưởng thức cà phê hoàn toàn mới.

Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự quan tâm ngày càng tăng từ người tiêu dùng và các chuyên gia. Hạt cà phê Excelsa chắc chắn sẽ sớm tìm được chỗ đứng xứng đáng của mình trên bản đồ cà phê thế giới.

Hãy thử tìm kiếm và thưởng thức hạt cà phê Excelsa để tự mình khám phá những điều tuyệt vời mà nó mang lại.