Cà phê đặc sản và những điều thú vị

Cà phê đặc sản là gì? Đây có vẻ là thuật ngữ khá mới lạ đối với người tiêu dùng cà phê tại Việt Nam hiện nay. Để hiểu rõ hơn thế nào là cà phê đặc sản, hãy cùng MON ROASTER tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.

1. Nguồn gốc và sự hình thành của cà phê đặc sản

Khái niệm cà phê đặc sản (Specialty Coffee) không phải là trào lưu hiện đại mới xuất hiện, mà đã có lịch sử hình thành từ hơn nửa thế kỷ trước.

Vào năm 1964, Erna Knutsen, một phụ nữ gốc Na Uy, bắt đầu hành trình tìm kiếm và phát hiện những lô cà phê có hương vị vượt trội từ những vùng nguyên liệu đặc biệt trên khắp thế giới. Bà nhận ra rằng những hạt cà phê này có tiềm năng riêng và xứng đáng được tách biệt khỏi những dòng cà phê đại trà.

Năm 1974, trong một buổi phỏng vấn trên tạp chí Tea & Coffee Trade Journal, Erna Knutsen chính thức giới thiệu thuật ngữ “Specialty Coffee”, và từ đó, ngành công nghiệp cà phê bắt đầu bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của sự tinh tế, chọn lọc và nâng tầm trải nghiệm.

Bài phát biểu của bà không chỉ truyền cảm hứng mà còn đặt nền móng cho ngành cà phê đặc sản toàn cầu phát triển mạnh mẽ trong suốt hơn 20 năm sau đó.

2. Cà phê đặc sản là gì?

Hiểu một cách đơn giản, cà phê đặc sản là loại cà phê có chất lượng vượt trội, được trồng tại những vùng đất có điều kiện tự nhiên lý tưởng. Tuy nhiên, chỉ điều kiện tự nhiên thôi là chưa đủ – điểm khác biệt của cà phê đặc sản nằm ở quy trình chăm sóc, thu hoạch, chế biến và thử nếm vô cùng khắt khe.

Theo định nghĩa của Hiệp hội Cà phê Đặc sản Hoa Kỳ (SCA) và Viện Chất lượng Cà phê (CQI), cà phê được gọi là “đặc sản” khi đạt 80 điểm trở lên trên thang điểm 100 trong các bài thử nếm (cupping test).

Hạt cà phê đặc sản thường đến từ những trang trại trồng cà phê ở độ cao lý tưởng – thường từ 1.400m trở lên, có khí hậu mát mẻ và đất giàu dinh dưỡng. Những yếu tố này giúp tạo nên hương vị độc đáo và độ chua cân bằng mà không loại cà phê đại trà nào có được.

3. Vì sao cà phê đặc sản lại đặc biệt?

Điểm đặc biệt của cà phê đặc sản không chỉ nằm ở hương vị, mà còn ở sự kỳ công trong từng khâu sản xuất. Từ giai đoạn trồng trọt, thu hái cho đến sơ chế đều đòi hỏi kỹ thuật cao và sự chăm chút tỉ mỉ.

Các trái cà phê để sản xuất cà phê đặc sản bắt buộc phải được hái bằng tay, đảm bảo chỉ chọn đúng những trái chín đỏ. Việc này giúp loại bỏ các hạt non, xanh hoặc hư hỏng – điều thường thấy ở cà phê thương mại thông thường.

Quá trình sơ chế cà phê đặc sản cũng thường sử dụng các kỹ thuật như chế biến ướt (washed), mật ong (honey) hoặc phơi tự nhiên (natural) với sự giám sát nghiêm ngặt để giữ được độ tinh khiết và nét hương vị nguyên bản.

Chính điều này khiến mỗi ly cà phê đặc sản đều mang một dấu ấn riêng biệt về địa lý và văn hóa – điều mà những người sành cà phê vô cùng trân trọng.

4. Lợi ích của việc phát triển cà phê đặc sản

Hiện nay, cà phê đặc sản chỉ chiếm chưa đến 1% tổng sản lượng cà phê toàn cầu. Tuy nhiên, đây lại là phân khúc có giá trị cao và có khả năng dẫn dắt sự chuyển mình của ngành cà phê thế giới.

Tại nhiều quốc gia như Brazil, Colombia, Ethiopia hay Kenya – các hiệp hội và doanh nghiệp đã tập trung mạnh mẽ vào việc nâng cao chất lượng cà phê đặc sản. Nhờ vậy, cà phê không còn chỉ là một loại hàng hóa nông sản mà trở thành một trải nghiệm văn hóa, nghệ thuật sống.

Việt Nam với lợi thế thổ nhưỡng và khí hậu đa dạng, hoàn toàn có thể trở thành quốc gia xuất khẩu cà phê đặc sản lớn trong khu vực. Thực tế, cà phê Buôn Ma Thuột đã được cấp chỉ dẫn địa lý và một số trang trại tại Đắk Lắk, Lâm Đồng đã đạt chứng nhận cà phê đặc sản quốc tế.

Việc phát triển cà phê đặc sản tại Việt Nam sẽ không chỉ giúp tăng giá trị xuất khẩu mà còn khắc phục được nhiều bất cập của cà phê đại trà như hái trái xanh, pha trộn chất lượng thấp, thiếu minh bạch.

Cà phê đặc sản buộc người sản xuất quan tâm đến từng chi tiết, từ chọn giống, thổ nhưỡng, phương pháp canh tác đến bảo quản sau thu hoạch. Đây chính là động lực thúc đẩy toàn ngành cà phê phát triển bền vững và có trách nhiệm hơn với cộng đồng.

5. Bí mật đằng sau của cà phê đặc sản 

Hiện nay, với chất lượng vượt trội và đẳng cấp khác biệt, cà phê đặc sản nhanh chóng chiếm được cảm tình sâu sắc từ những người sành cà phê, những ai thực sự trân trọng giá trị của một ly cà phê hoàn hảo. Nhưng điều thú vị hơn cả ở cà phê đặc sản không chỉ nằm ở hương vị phong phú, đa chiều của nó mà còn ở cả quy trình sản xuất phức tạp và đầy tỉ mỉ.

Toàn bộ hành trình này được thực hiện nhằm đảm bảo mọi yếu tố đều hoàn hảo, kết tinh nên những giọt đắng tinh túy và những trải nghiệm hương vị khó quên nhất trong từng tách cà phê đặc sản. Để tạo ra cà phê đặc sản, những hạt cà phê thô đều phải trải qua quá trình chọn lọc vô cùng nghiêm ngặt, tất cả các khâu hái lượm quả cà phê đều phải được thực hiện hoàn toàn bằng tay.

Việc hái thủ công giúp người nông dân có thể tỉ mỉ chọn lựa, đảm bảo rằng chỉ những quả cà phê chín đỏ mọng, đạt độ chín tối ưu nhất, cùng với những loại hạt tốt nhất, không sâu bệnh hay hư hại, mới được đưa vào quy trình chế biến. Đây là bước đầu tiên và cực kỳ quan trọng, quyết định đến tiềm năng hương vị cuối cùng của sản phẩm.

Không chỉ dừng lại ở việc chọn hạt, những yếu tố tự nhiên như khí hậu, địa hình hay thổ nhưỡng của vùng trồng cũng được chú trọng không kém và xem là những yếu tố then chốt. Từng vùng canh tác khác nhau, với điều kiện tự nhiên đặc thù của mình, sẽ mang đến những hương vị cà phê rất riêng biệt và độc đáo. Ví dụ, cà phê trồng trên núi cao sẽ có hương vị khác biệt so với cà phê trồng ở vùng đất bazan.

Sự đa dạng trong giống cà phê để sản xuất cà phê đặc sản cũng là một điểm nhấn; tuy nhiên, hạt Arabica với hương vị thơm ngon đặc biệt, chua thanh nhẹ nhàng và hậu vị sạch sẽ vẫn được ưu tiên sử dụng nhiều hơn cả. Đây là giống cà phê được đánh giá cao về tiềm năng tạo ra các nốt hương phức tạp và phong phú, là nền tảng cho nhiều dòng cà phê đặc sản cao cấp trên toàn thế giới.

6. Lợi ích của việc phát triển cà phê đặc sản

Thị trường cà phê đặc sản hiện chiếm chưa tới 1% trên tổng sản lượng cà phê của thế giới. Cà phê đặc sản có tác dụng dẫn dắt và nâng cao chất lượng cho ngành cà phê, ví dụ cà phê đặc sản phải hái trái chín, khắc phục được tình trạng thu mua cà phê xanh tràn lan hiện nay. Hiện tại, các quốc gia dẫn đầu về ngành hàng cà phê như Indonesia, Brazil, Hiệp hội Cà phê đặc sản Châu Phi đều đang đẩy mạnh truyền thông để quảng bá thương hiệu và khai thác phân khúc thị trường cà phê đặc sản.

Vì vậy, việc phát triển cà phê đặc sản Việt Nam sẽ giúp khai thác phân khúc thị trường mới, đa dạng hóa được mặt hàng, góp phần nâng cao chất lượng và giá trị của cà phê Việt. Cà phê đặc sản đã được cấp chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột.

Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Cà phê hữu cơ và những điều có thể bạn chưa biết

7. Các tiêu chí lựa chọn cà phê đặc sản

7.1. Quy trình chọn lọc khắt khe

Từ giai đoạn trồng trọt đến tuyển chọn cà phê đặc sản đều được thực hiện một cách nghiêm ngặt. Những quả cà phê chín mọng đều phải được thu hái thủ công bằng tay. Sau đó được kiểm tra và lọc ra những quả chất lượng trước khi chuyển đến công đoạn tiếp theo.

Giai đoạn này cần tốn khá nhiều nhân công để kiểm tra chất lượng hạt cà phê đầu vào. Chỉ cần có một ít lỗi cũng có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng, hương vị và điểm số của cà phê đặc sản.

Bên cạnh đó, những cây cà phê được trồng đòi hỏi cao về trình độ canh tác, điều kiện tự nhiên và đất trồng trọt.

7.2. Giai đoạn trồng cà phê đặc sản

Giai đoạn đầu, phải chọn được loại đất, độ cao và khí hậu phù hợp để canh tác, chăm sóc cây cà phê.

• Đối với giống cà phê Robusta đặc sản, độ cao phù hợp được chọn trồng dao động từ 600-1000m.

• Đối với giống cà phê Arabica đặc sản, độ cao phải trên 1000m thì mới đủ khả năng đáp ứng được tiêu chuẩn.

7.3. Các phương pháp chế biến cà phê đặc sản phổ biến

Trong chuỗi giá trị của cà phê đặc sản, giai đoạn chế biến đóng vai trò vô cùng quan trọng. Chính phương pháp sơ chế sẽ quyết định rất lớn đến hương vị cuối cùng của hạt cà phê – từ độ ngọt, độ chua đến hậu vị kéo dài.

Dưới đây là ba phương pháp chế biến cà phê đặc sản phổ biến và được đánh giá cao nhất hiện nay.

• Phương pháp chế biến ướt là kỹ thuật được sử dụng phổ biến nhất trong sản xuất cà phê đặc sản, đặc biệt là với giống Arabica. Ngay sau khi thu hoạch, các quả cà phê chín đỏ sẽ được đưa vào máy tách lớp vỏ ngoài và phần thịt quả. Phần hạt còn lại – vẫn dính chất nhầy – sẽ được ngâm trong các bể nước sạch từ 12 đến 36 giờ để quá trình lên men tự nhiên xảy ra, sau quá trình lên men thì lớp nhớt (mucilage) sẽ bị phân hủy và hạt cà phê được rửa sạch lại lần nữa bằng nước và đưa ra phơi khô tự nhiên trên giàn hoặc sân phơi trong vòng 7–10 ngày tùy vào điều kiện thời tiết.
•  Phương pháp chế biến khô là phương pháp lâu đời nhất trong ngành cà phê và rất phổ biến tại các vùng có khí hậu khô nóng như Ethiopia, Kenya, hay một số vùng ở Tây Nguyên Việt Nam. Quả cà phê sau khi được thu hoạch sẽ đem đi phơi khô khoảng vài tuần, thậm chí có thể lên đến một tháng, khi đã khô, quả cà phê sẽ được xay và tách hạt.

• Chế biến mật ong, còn gọi là phương pháp bán ướt, là sự kết hợp giữa hai kỹ thuật đã nêu ở trên. Đây là phương pháp tốn công nhất nhưng cũng mang lại những trải nghiệm hương vị phong phú, đặc biệt cho cà phê đặc sản.

  Sau khi thu hoạch, quả cà phê sẽ được đưa đi loại bỏ vỏ ngoài và phần thịt quả, nhưng vẫn giữ lại một phần chất nhầy (lớp mucilage) bao quanh hạt. Hạt cà phê sau đó được đem đi phơi khô ngay, không qua công đoạn ngâm lên men bằng nước như chế biến ướt.

Sau khi trải qua một trong ba công đoạn chế biến, sản phẩm cà phê sẽ được đem đi kiểm định chất lượng. Chỉ khi vượt qua quá trình kiểm định nghiêm ngặt của SCAA với số điểm tối thiểu là 80 thì sản phẩm cà phê mới được công nhận là Specialty Coffee.

8. Tổng kết

Qua bài viết này, MON ROASTER hi vọng những người yêu cà phê sẽ có thêm những hiểu biết quý giá về loại cà phê đặc sản không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp thông thường mà còn là kết tinh của thổ nhưỡng, khí hậu, bàn tay chăm sóc của người nông dân và quy trình chế biến cầu kỳ. Từ nguồn gốc hình thành thuật ngữ Specialty Coffee, cho đến những tiêu chuẩn nghiêm ngặt trong thu hái, chế biến và kiểm định chất lượng – tất cả đã tạo nên một loại cà phê mang giá trị vượt lên trên cả việc thưởng thức.

Việc hiểu rõ các phương pháp chế biến cà phê đặc sản như ướt, khô hay mật ong sẽ giúp người yêu cà phê thêm trân trọng từng tách cà phê họ uống mỗi ngày. Mỗi phương pháp đều tạo nên những tầng hương vị riêng biệt, từ thanh sạch, ngọt ngào cho đến phức tạp và cá tính.

Bên cạnh đó, lựa chọn bao bì cà phê phù hợp và hiệu quả không chỉ giúp bảo quản chất lượng cà phê một cách tối ưu mà còn thể hiện được tính thẩm mỹ, sự chuyên nghiệp và cá tính thương hiệu. Bao bì đẹp, thân thiện môi trường và tiện dụng sẽ góp phần nâng cao giá trị sản phẩm trong mắt người tiêu dùng hiện đại.

Chúng ta cũng không thể bỏ qua tác động của caffeine và tình trạng say cà phê – một hiện tượng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua. Việc tiêu thụ cà phê đúng cách, hiểu rõ khả năng hấp thụ caffeine của cơ thể cũng là một phần trong văn hóa thưởng thức cà phê thông minh.

Trên hết, cà phê đặc sản là biểu tượng của sự tử tế, của những câu chuyện nông hộ, của bền vững và sự đổi mới. Việc phát triển cà phê đặc sản không chỉ giúp nâng cao giá trị kinh tế mà còn là cách để định hình lại vị thế cà phê Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Hy vọng bài viết đã mang lại cho bạn cái nhìn sâu sắc hơn về thế giới cà phê đặc sản – nơi mỗi hạt cà phê đều mang trong mình một hành trình, một câu chuyện và một hương vị không thể trộn lẫn.

Nếu bạn muốn tham khảo về các loại máy rang cà phê bằng gas, máy rang cà phê công nghiệp giá tốt đa dạng công suất từ 5kg, 10kg, 20kg đến các công suất lớn hơn như 30kg, 60kg, 120kg, vui lòng liên hệ Hotline 0941.423.200 để được tư vấn nhanh chóng và chi tiết nhất.