Làn sóng cà phê thứ 3 là gì?

Làn sóng cà phê thứ 3 là một thuật ngữ dùng để mô tả một giai đoạn phát triển quan trọng trong ngành cà phê toàn cầu, đánh dấu sự chuyển mình từ việc coi cà phê đơn thuần là một thức uống hàng hóa sang việc nâng tầm nó thành một trải nghiệm ẩm thực tinh tế và một sản phẩm nông nghiệp được trân trọng.

Đây không chỉ là một xu hướng mà là một triết lý sâu sắc, tập trung vào chất lượng, nguồn gốc và sự minh bạch trong toàn bộ chuỗi giá trị cà pê, từ hạt cà phê xanh được trồng trọt cẩn thận tại nông trại cho đến ly cà phê được pha chế nghệ thuật trên tay người thưởng thhức. Làn sóng cà phê thứ 3 đã định hình lại cách chúng ta nghĩ, cảm nhận và tương tác với cà phê, thúc đẩy một nền văn hóa cà phê chú trọng vào hương vị, sự bền vững và mối liên kết giữa người tiêu dùng với những người đã tạo ra hạt cà phê đó.

Tổng quan về làn sóng cà phê thứ ba

Làn sóng cà phê thứ 3 bao hàm những yếu tố chất lượng cao vào từng khâu sản xuất, từ chọn nguồn giống, trồng, thu hoạch và chế biến cà phê. Đồng thời liên kết chặt các mối quan hệ giữa nông dân, nhà thu mua, nhà máy rang xay để nâng cao chất lượng cà phê ra thị trường.

Thuật ngữ “làn sóng cà phê thứ 3” hướng đến những trải nghiệm và chất lượng cà phê cao nhất, có thể xem như một phần của phong trào cà phê đặc sản nên bị chi phối khá nhiều yếu tố từ Specialty Coffee và sự thay đổi chính của 4 yếu tố sau đây đã làm dậy lên làn sóng thứ 3 trong ngành cafe.

•  Tập trung vào chất lượng cà phê với những chuẩn mực Specialty Coffee
•  Khai thác những phẩm chất riêng của các loại cà phê bản địa – Single origin coffee
•  Chú trọng vào kỹ thuật pha chế thủ công
•  Cuối cùng là xu hướng phát triển thương mại trực tiếp nhằm hướng đến tính bền vững sau này.

Những vấn đề trong làn sóng cà phê thứ 3

Làn sóng cà phê thứ 3 đã cách mạng hóa ngành cà phê toàn cầu, nâng tầm thức uống này từ một mặt hàng thiết yếu hàng ngày thành một trải nghiệm ẩm thực tinh tế. Với trọng tâm vào chất lượng, nguồn gốc minh bạch và kỹ năng của người pha chế, làn sóng cà phê thứ 3 đã mang lại những thay đổi tích cực đáng kể, từ việc nâng cao nhận thức của người tiêu dùng đến việc cải thiện điều kiện sống cho nông dân.

Vấn Đề Về Tính Tiếp Cận và Sự “Tinh Hoa”

Một trong những lời chỉ trích lớn nhất mà làn sóng cà phê thứ 3 phải đối mặt là vấn đề về tính tiếp cận.

• Giá cả cao và sự loại trừ: Cà phê đặc sản, vốn là trọng tâm của làn sóng cà phê thứ 3, thường có giá thành cao hơn đáng kể so với cà phê thương mại. Mức giá này có thể khiến một bộ phận lớn người tiêu dùng, đặc biệt là ở các khu vực có thu nhập thấp hơn, cảm thấy bị loại trừ khỏi trải nghiệm làn sóng cà phê thứ 3.
• Ngôn ngữ và sự phức tạp: Đối với một người tiêu dùng bình thường, sự phong phú về thuật ngữ này có thể trở nên choáng ngợp và khó hiểu, khiến họ cảm thấy như đang bước vào một “thế giới của người sành điệu” thay vì một không gian thân thiện để thưởng thức cà phê. Điều này vô tình tạo ra một khoảng cách giữa chuyên gia và công chúng, gây cản trở sự lan tỏa của làn sóng cà phê thứ 3 đến những người mới.
• “Tinh hoa” và sự áp đặt khẩu vị: Đôi khi, những người hoạt động trong làn sóng cà phê thứ 3 có thể bị nhìn nhận là quá “tinh hoa” hoặc thậm chí là “kiêu ngạo”, áp đặt khẩu vị của mình lên người khác. Điều này dẫn đến một sự đối lập không cần thiết giữa “cà phê ngon” và “cà phê bình thường”, gây ra sự chia rẽ trong cộng đồng yêu cà phê và hạn chế sự phát triển toàn diện của làn sóng cà phê thứ 3.

Thách Thức Về Tính Bền Vững và Đạo Đức Kinh Doanh

Mặc dù làn sóng cà phê thứ 3 đặt nặng vấn đề đạo đức và bền vững, nhưng vẫn tồn tại những thách thức đáng kể.

• Tính bền vững trong giá cả: Giá cà phê trên thị trường thế giới vẫn biến động mạnh, và ngay cả cà phê specialty cũng không hoàn toàn miễn nhiễm. Việc đảm bảo một chuỗi cung ứng thực sự công bằng và bền vững là một thách thức liên tục đối với làn sóng cà phê thứ 3.
• “Greenwashing” và thiếu minh bạch thực sự: Mặc dù nhiều nhà rang xay trong làn sóng cà phê thứ 3 nỗ lực xây dựng mối quan hệ trực tiếp với nông dân, nhưng việc kiểm chứng tính minh bạch và hiệu quả thực sự của các mối quan hệ này đôi khi còn hạn chế, khiến người tiêu dùng khó lòng biết được tiền của họ thực sự đi về đâu.
• Tác động môi trường của quá trình rang và pha chế: Ngay cả trong làn sóng cà phê thứ 3, các vấn đề môi trường vẫn tồn tại. Bên cạnh đó, việc sử dụng các bao bì không thân thiện môi trường cũng là một điểm cần cải thiện trong nỗ lực bền vững của làn sóng cà phê thứ 3.

Thách Thức Trong Vận Hành và Phát Triển Kinh Doanh

Các doanh nghiệp trong làn sóng cà phê thứ 3 cũng đối mặt với nhiều khó khăn trong khía cạnh kinh doanh.

• Chi phí hoạt động cao: Để duy trì chất lượng cao, các quán cà phê và xưởng rang xay trong làn sóng cà phê thứ 3 phải đầu tư vào thiết bị hiện đại, nguyên liệu chất lượng cao, và nhân sự có kỹ năng chuyên môn. Tất cả những yếu tố này đều làm tăng chi phí hoạt động, gây áp lực lên giá thành sản phẩm và biên lợi nhuận, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ.
• Thiếu hụt nhân lực có kỹ năng: Làn sóng cà phê thứ 3 đòi hỏi một đội ngũ nhân lực có kiến thức sâu rộng và kỹ năng pha chế điêu luyện. Việc tìm kiếm, đào tạo và giữ chân barista, thợ rang có trình độ là một thách thức lớn. Nhiều người học nghề có thể chuyển sang mở quán riêng hoặc làm việc cho các thương hiệu lớn hơn, tạo ra sự cạnh tranh gay gắt về nhân tài trong ngành.
• Sự cạnh tranh gay gắt và bão hòa thị trường: Với sự phát triển nhanh chóng, nhiều thành phố đã chứng kiến sự bão hòa của các quán cà phê specialty. Một số quán trong làn sóng cà phê thứ 3 có thể phải đóng cửa nếu không tìm được chỗ đứng vững chắc.
• Thách thức mở rộng quy mô: Việc duy trì chất lượng và tinh thần của làn sóng cà phê thứ 3 khi mở rộng quy mô là một bài toán khó. Khi một quán cà phê specialty phát triển thành chuỗi, việc kiểm soát chất lượng từ hạt đến ly, đồng thời duy trì sự gắn kết với khách hàng và tinh thần “thủ công”, có thể trở nên phức tạp.

Vấn Đề Về Định Nghĩa và Bản Sắc

Bản thân định nghĩa và giới hạn của làn sóng cà phê thứ 3 cũng là một chủ đề gây tranh cãi.

• Ranh giới mờ nhạt với làn sóng thứ 2: Khi các chuỗi lớn bắt đầu cung cấp các loại cà phê specialty, nâng cấp máy móc và đào tạo barista, ranh giới giữa làn sóng thứ 2 và làn sóng cà phê thứ 3 trở nên mờ nhạt. Điều này có thể gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và làm giảm đi sự độc đáo của các quán cà phê specialty thực thụ.
• Áp lực phải đổi mới liên tục: Trong một thị trường năng động như làn sóng cà phê thứ 3, các doanh nghiệp cảm thấy áp lực phải liên tục đổi mới, tìm kiếm hạt cà phê mới, phương pháp pha chế mới, hoặc kỹ thuật rang mới. Điều này có thể dẫn đến việc chạy theo xu hướng mà bỏ qua sự ổn định về chất lượng hoặc gây lãng phí nguồn lực.
• “Tính thời thượng” và rủi ro bong bóng: Đôi khi, làn sóng cà phê thứ 3 có thể bị xem là một “mốt thời thượng” hơn là một phong trào bền vững. Nếu sự hấp dẫn của nó chỉ dựa trên yếu tố “sành điệu” mà không thực sự ăn sâu vào văn hóa tiêu dùng, nó có thể đối mặt với nguy cơ của một “bong bóng” có thể vỡ khi xu hướng mới xuất hiện.

Những Vấn Đề Khác

• Thiếu sự đa dạng trong trải nghiệm cà phê: Mặc dù làn sóng cà phê thứ 3 tự hào về sự đa dạng hương vị, nhưng nó có thể vô tình giới hạn người tiêu dùng vào một số phong cách rang và pha chế nhất định. Điều này có thể bỏ qua những phương pháp thưởng thức cà phê truyền thống khác, hoặc những sở thích cá nhân không phù hợp với xu hướng chung.
• Tác động của mạng xã hội: Mạng xã hội đã giúp phổ biến làn sóng cà phê thứ 3 nhưng cũng tạo ra áp lực về hình ảnh, khiến một số quán chú trọng vào “góc sống ảo” hơn là chất lượng cốt lõi của cà phê và trải nghiệm thực sự.

Làn sóng cà phê thứ 3 đã mang lại những giá trị to lớn cho ngành cà phê, từ việc nâng cao chất lượng sản phẩm đến việc cải thiện nhận thức của người tiêu dùng và điều kiện sống của nông dân. Tuy nhiên, để tiếp tục phát triển một cách bền vững và thực sự bao trùm, làn sóng cà phê thứ 3 cần phải nhìn nhận thẳng thắn và giải quyết những vấn đề nội tại của mình.

Việc tìm cách giảm giá thành để tăng tính tiếp cận, đảm bảo sự minh bạch thực sự trong chuỗi cung ứng, đầu tư vào đào tạo nhân lực và thích nghi với các xu hướng mới mà vẫn giữ vững giá trị cốt lõi sẽ là những chìa khóa quan trọng. Chỉ khi vượt qua được những thách thức này, làn sóng cà phê thứ 3 mới có thể thực sự lan tỏa và đóng góp lâu dài vào văn hóa cà phê toàn cầu.

Xu hướng nghệ thuật hóa

Ở đầu thế kỷ 21, những xu hướng nối tiếp nhau đã làm dậy lên làn sóng cà phê thứ 3. Đó là khi người trồng cafe tập trung vào kỹ thuật canh tác loại giống cà phê bản địa. Cà phê từ đây gần như đã “ly khai” khỏi các quy trình máy móc và bắt đầu với những khâu chế biến thủ công.

Khởi đầu của cafe không xa xỉ như rượu vang, chính điều này đã thúc đẩy một ngành công nghiệp nhảy ra khỏi các quy trình máy móc và trở thành một sản phẩm giàu trải nghiệm, mang đậm tính nghệ thuật.

Ngày nay, khi nhắc đến làn sóng cà phê thứ 3, chúng ta có thế gặp các thuật ngữ mang tính “xương sống” như: craft product và artisanal,…. Đây chính là một phần trong xu hướng phát triển của ngành công nghiệp cafe, khi tính chất của hàng hóa dần nhường đường cho nghệ thuật và tính thực phẩm.

Trải nghiệm mới lạ từ Single origin Coffee

Một phát triển khá quan trọng khác trong làn sóng cà phê thứ 3 là tập trung vào sự đa dạng trong hương vị cà phê. Các công ty cafe lớn bắt đầu ít chú trọng hơn vào việc phối trộn nhiều loại cà phê nhằm giữ được hương vị nhất quán.

Thay vào đó, làn sóng cà phê thứ 3 đã gợi lên các khái niệm về Single origin Coffee. Những loại cafe mang theo địa lý được canh tác ở những vùng thổ nhưỡng, độ cao, khí hậu đặc thù mang đến cho các nhà rang xay một thách thức mới trong việc khai thác các hương vị đa dạng hơn qua kỹ thuật chế biến, quá trình chiết xuất, độ rang,…

Khi có nhiều nhà máy rang xay muốn làm nổi bật hương vị tự nhiên vốn có trong hạt cà phê, các loại rang nhạt hơn được áp dụng thay vì đốt cháy hạt cafe trong quá trình rang sẫm màu. Với cách này, chúng ta đã phát hiện ra các hương vị phức tạp hơn nhiều so với những hương vị cơ bản từng được biết đến.

Xem thêm: Top 4 máy rang cafe thủ công

Cà phê thu mua trực tiếp và bình đẳng

Mặc dù trong thực tế, Cafe thương mại bình đẳng đã được phát triển từ lâu để tạo một thị trường công bằng, nhưng lại không có những quy định hoặc giám sát nào để phân biệt những nông trại sản xuất cafe chất lượng cao.

Xuất phát từ mục đích chính là muốn cung ứng các loại cà phê bản địa có chất lượng, nhiều công ty cafe đã bắt đầu rút ra khỏi các hệ thống cà phê thương mại bình đẳng để thu mua trực tiếp từ người nông dân.

Mô hình thương mại trực tiếp cho phép các công ty cafe hỗ trợ nông dân sản xuất với giá thu mua cao hơn. Đồng thời, điều này giúp tạo nên một cầu nối trực tiếp liên kết giữa người mua – nhà rang xay – người nông dân.

Chuỗi cung ứng bền vững này đã giúp nông dân tiếp cận với mức giá thu mua hợp lý nhất trên thị trường và mang đến sự minh bạch truyền thông cho nhà rang xay và người tiêu dùng.

Những kẻ đứng đầu

Cuối cùng không thể bỏ qua là giống với các làn sóng cà phê đã từng diễn ra, luôn có những doanh nghiệp đi đầu với vai trò là người khởi xướng như Folgers, Maxwell House của làn sóng thứ nhất hay Starbucks của làn sóng thứ 2.

Các doanh nghiệp đứng đầu trong làn sóng cà phê thứ 3: Counter Culture Coffee Bắc-Carolina, Intelligentsia Coffee & Tea ở Chicago và nhà rang xay cà phê Stumptown ở Portland.

Các doanh nghiệp trên được gọi là “Big Three“ vì họ đã thể hiện triết lý và mục tiêu của làn sóng cà phê thứ 3 trong hoạt động của mình. Mỗi doanh nghiệp như một đại diện cho cafe bền vững, cân bằng các hoạt động kinh doanh với những vấn đề xã hội, môi trường,..

Kết luận

Qua bài viết trên, Mon Roaster – Xưởng rang xay cà phê nguyên chất hy vọng đã đem đến bạn đọc những thông tin hữu ích về kiến thức làn sóng cà phê thứ 3. Bên cạnh đó, nếu các bạn đang có nhu cầu kinh doanh cafe rang xay có thể tham khảo các loại máy rang cafe giá rẻ như máy rang cafe 5kg, 7kg,… tại Mon Roaster. Hoặc có thắc mắc về các máy rang cafe, vui lòng liên hệ Hotline: 0941423200 để được tư vấn!