Tìm hiểu bề dày lịch sử cà phê chè miền trung

Trải qua hàng thế kỷ, hạt cà phê chè miền trung đã len lỏi vào từng thớ đất đỏ bazan, hấp thụ tinh hoa của khí hậu mát mẻ và trở thành một biểu tượng của chất lượng cà phê chè. Bài viết này sẽ phân tích về bề dày lịch sử cà phê chè tại miền Trung, từ những ngày đầu tiên được trồng bởi người Pháp cho đến sự chuyển mình mạnh mẽ, vươn lên thành cà phê specialty được cả thế giới công nhận.

Dấu ấn lịch sử và nguồn gốc của cà phê chè miền trung

Dấu ấn lịch sử

Lịch sử của cây cà phê chè ở Việt Nam gắn liền với dấu ấn của người Pháp vào những năm cuối thế kỷ 19. Sau khi du nhập cây cà phê vào miền Bắc, người Pháp nhận thấy tiềm năng khổng lồ của vùng cao nguyên miền Trung.

Đặc biệt là khu vực Đà Lạt và Lâm Đồng, với địa hình cao, khí hậu ôn hòa tương tự như Nam Mỹ – nơi được mệnh danh là “thủ phủ” của cà phê Arabica. Từ đó, hàng loạt đồn điền cà phê được thành lập, đánh dấu sự ra đời của ngành sản xuất cà phê chè đầu tiên tại Việt Nam.

Nguồn gốc của cà phê chè miền trung

Ban đầu, cà phê Đà Lạt được trồng chủ yếu để phục vụ nhu cầu thưởng thức của giới thượng lưu Pháp và triều đình, với hương vị thanh thoát, chua nhẹ và hương thơm quyến rũ khác hẳn với cà phê truyền thống Robusta. Tuy nhiên, do những biến động lịch sử và sự ưu tiên cho sản lượng của Robusta trong giai đoạn sau, cà phê chè miền Trung đã không được phát triển rộng rãi. 

Sự hình thành của vùng trồng cà phê Lâm Đồng không chỉ là một sự kiện kinh tế mà còn là nền móng cho văn hóa cà phê tinh tế sau này. Những cây cà phê Arabica cổ thụ, có tuổi đời hàng chục năm, vẫn còn tồn tại đến ngày nay, là minh chứng sống cho bề dày lịch sử và tiềm năng chất lượng vượt trội của vùng đất này.

Đặc điểm địa lý và thổ nhưỡng của cà phê chè miền trung

Đặc điểm địa lý

Không phải ngẫu nhiên mà cà phê chè miền Trung lại có được hương vị tinh tế, độc đáo. Hai yếu tố địa lý quan trọng nhất là khí hậu Tây Nguyên và đất đỏ bazan.

Khí hậu Tây Nguyên, đặc trưng bởi độ cao trên 1000m so với mực nước biển, tạo nên một môi trường mát mẻ quanh năm. Sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm giúp hạt cà phê phát triển chậm, tích lũy được nhiều đường và các hợp chất tạo hương vị phức tạp.

Thổ nhưỡng của cà phê chè miền trung

Đất đỏ bazan, một loại đất đặc trưng của vùng Tây Nguyên, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt, cung cấp đủ khoáng chất cần thiết cho cây cà phê. Loại đất này giúp cây cà phê chè sinh trưởng mạnh mẽ, cho ra những hạt cà phê chắc, đầy đặn, mang hương vị đặc trưng của vùng miền.

Sự kết hợp giữa đất đỏ bazan và khí hậu Tây Nguyên đã tạo ra một môi trường độc đáo, không thể sao chép ở nơi khác. Chính nhờ những ưu ái từ thiên nhiên này mà cà phê chè miền Trung mang trong mình những nốt hương hoa, trái cây, vị chua thanh thoát và hậu vị ngọt dịu.

Giai đoạn phát triển và thử thách của cà phê chè miền trung

Giai đoạn phát triển

Trong một thời gian dài, thị trường cà phê Việt Nam bị chi phối bởi sản lượng Robusta khổng lồ. Với năng suất cao và khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, Robusta trở thành lựa chọn hàng đầu cho mục đích kinh tế.

Cà phê chè miền Trung dần trở nên lép vế và chìm khuất, chỉ được biết đến bởi một số ít người sành sỏi. Gu cà phê của người tiêu dùng trong nước cũng quen với vị đắng mạnh và đậm, khiến cà phê Arabica ít được ưa chuộng.

Thử thách của cà phê chè miền trung

Tuy nhiên, vẫn có những người nông dân và người yêu cà phê tâm huyết, kiên trì bám trụ với cây cà phê chè. Họ âm thầm nghiên cứu, cải tiến giống, áp dụng các kỹ thuật trồng trọt và chế biến mới để nâng cao chất lượng hạt cà phê.

Đây là giai đoạn đầy thử thách nhưng cũng là nền tảng để cà phê chè miền Trung tạo nên một cuộc cách mạng trong tương lai. Các mô hình cà phê hữu cơ và cà phê bền vững bắt đầu được thử nghiệm, hướng đến một nền nông nghiệp có trách nhiệm hơn, bảo vệ môi trường và sức khỏe người tiêu dùng.

Những nỗ lực này đã dần dần được đền đáp khi các thương hiệu cà phê uy tín bắt đầu tìm kiếm nguồn cung cà phê chất lượng cao từ các vùng như Lâm Đồng. Sự xuất hiện của các tổ chức quốc tế và các dự án phát triển cà phê chè miền trung đã giúp các người nông dân tiếp cận với kiến thức và công nghệ mới, mở ra một con đường mới cho cà phê chè miền trung.

Chuyển mình mạnh mẽ của cà phê chè miền trung

Cuộc cách mạng của cà phê chè miền Trung thực sự bùng nổ trong làn sóng thứ ba của cà phê thế giới – làn sóng specialty coffee. Thay vì chỉ tập trung vào sản lượng, người ta bắt đầu chú trọng vào nghệ thuật rang cà phê và sự tinh túy của từng hạt cà phê.

Các nhà rang chuyên nghiệp đã học cách tạo ra những hồ sơ rang phù hợp, làm nổi bật hương vị tự nhiên của hạt. Các quy trình sơ chế mới như sơ chế ướt, sơ chế khô tự nhiên và sơ chế mật ong được áp dụng rộng rãi, tạo ra sự đa dạng về hương vị cho cà phê chè. 

Làn sóng này cũng đã thay đổi gu cà phê của người tiêu dùng. Họ bắt đầu tìm kiếm những hương vị phức tạp, tinh tế, và sẵn sàng chi trả cao hơn cho một tách cà phê chất lượng.

Sự ra đời của các thương hiệu cà phê chuyên về specialty đã giúp cà phê chè trở lại vị trí xứng đáng của nó trên thị trường cà phê. Những người nông dân, thay vì bán hạt cà phê thô với giá thấp, giờ đây có thể tham gia vào chuỗi giá trị, mang lại thu nhập ổn định và bền vững hơn.

Sự phát triển của cà phê thủ công đã tạo ra một cộng đồng cà phê sôi động, nơi các barista miền Trung và người rang cà phê có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, và cùng nhau nâng cao chất lượng sản phẩm. Các cuộc thi, lễ hội cà phê được tổ chức thường xuyên, thu hút đông đảo người yêu cà phê từ khắp nơi đến khám phá và trải nghiệm.

Văn hóa cà phê chè miền Trung hiện nay

Ngày nay, cà phê chè miền Trung đã khẳng định được vị thế của mình, không chỉ trong nước mà còn trên bản đồ cà phê thế giới. Không gian cà phê tại Đà Lạt, Lâm Đồng không còn đơn thuần là những quán cà phê bình dân mà đã trở thành những quán cà phê chè với phong cách độc đáo, kết hợp giữa nét truyền thống và hơi thở hiện đại.

Văn hóa cà phê ở đây không chỉ xoay quanh đồ uống mà còn là sự kết nối với thiên nhiên, với con người và với câu chuyện của từng hạt cà phê. Khách du lịch có thể ghé thăm đồn điền cà phê, trực tiếp tìm hiểu quy trình sơ chế, và thưởng thức một tách cà phê do chính tay mình pha. 

Sự phát triển của cà phê chè miền Trung là một minh chứng cho thấy văn hóa cà phê Việt Nam không ngừng đổi mới và sáng tạo. Từ những hạt cà phê đầu tiên được trồng bởi người Pháp, qua những thăng trầm của lịch sử, đến những ly cà phê specialty tinh túy, cà phê chè miền Trung đã và đang viết nên một chương mới đầy tự hào cho ngành cà phê Việt Nam.

Đặc điểm của cà phê chè miền Trung

Hương vị và hương thơm

Điểm đặc trưng nhất của cà phê chè miền Trung chính là hương vị cà phê phức tạp và tinh tế. Nếu Robusta nổi bật với vị đắng và hàm lượng cafein cao, thì Arabica lại được ví như một bản giao hưởng, với nhiều nốt nhạc khác nhau tùy thuộc vào thổ nhưỡng và quy trình chế biến.

• Vị chua thanh thoát: Đặc điểm dễ nhận thấy nhất ở Arabica Việt Nam là vị chua nhẹ nhàng, thanh thoát. Vị chua này là kết quả của việc hạt cà phê được trồng ở độ cao lớn, nơi sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn, giúp hạt phát triển chậm và tích lũy được nhiều axit hữu cơ, tạo nên một gu cà phê riêng biệt.
• Hương thơm quyến rũ:Cà phê chè mang trong mình hương thơm đa dạng, từ hương hoa, trái cây chín mọng đến hương caramel, mật ong và thậm chí là chocolate. Khi được rang ở mức độ phù hợp, những hương thơm này sẽ được bộc lộ một cách rõ nét, tạo nên một trải nghiệm thưởng thức đầy lôi cuốn.
• Hậu vị ngọt ngào: Sau khi thưởng thức, cà phê chè miền Trung thường để lại một hậu vị ngọt dịu, kéo dài. Hậu vị này không phải là vị ngọt từ đường mà là vị ngọt tự nhiên của hạt cà phê, là kết quả của quá trình tích lũy đường trong hạt trong suốt quá trình phát triển. 

Đặc điểm trồng trọt

Sự độc đáo về hương vị của cà phê chè miền Trung không thể tách rời khỏi yếu tố địa lý và tự nhiên.

• Độ cao lý tưởng: Hầu hết các vùng trồng cà phê chè tại miền Trung đều nằm ở độ cao trên 1000m so với mực nước biển, đặc biệt là ở Lâm Đồng và Đà Lạt. Độ cao này giúp cây cà phê phát triển trong một môi trường mát mẻ, ít sâu bệnh, từ đó không cần sử dụng nhiều thuốc bảo vệ thực vật.
• Đất đỏ bazan màu mỡ: Loại đất này, giàu dinh dưỡng và có khả năng giữ ẩm tốt, là nền tảng vững chắc cho sự sinh trưởng của cây cà phê chè. Đất đỏ bazan cung cấp đủ khoáng chất cần thiết, giúp cây khỏe mạnh, cho ra những hạt cà phê đầy đặn, chất lượng cao.
• Khí hậu Tây Nguyên: Khí hậu ôn hòa với sự phân hóa rõ rệt giữa mùa khô và mùa mưa, cùng sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm là yếu tố quyết định đến chất lượng cà phê chè. Nhiệt độ mát mẻ giúp hạt cà phê phát triển chậm hơn, tích lũy được nhiều hương vị hơn, trong khi ánh nắng mặt trời giúp hạt chín đều, tạo nên một sản phẩm hoàn hảo.

Quy trình chế biến

Khác với quy trình chế biến cà phê truyền thống, cà phê chè miền Trung được áp dụng những quy trình chế biến tỉ mỉ và hiện đại, giúp nâng cao hương vị và chất lượng.

• Sơ chế ướt: Đây là phương pháp phổ biến nhất để chế biến cà phê chè. Sau khi thu hoạch, hạt cà phê sẽ được ngâm trong nước, sau đó tách vỏ và ngâm ủ trong nước để loại bỏ lớp nhầy. 
• Sơ chế mật ong: Phương pháp này là sự kết hợp giữa sơ chế ướt và sơ chế khô. Hạt cà phê được tách vỏ và giữ lại một phần lớp nhầy, sau đó đem phơi
• Sơ chế khô tự nhiên: Hạt cà phê được phơi khô nguyên trái dưới ánh nắng mặt trời. Quá trình này giúp đường trong vỏ quả lên men và thẩm thấu vào hạt, tạo ra một hương vị trái cây mãnh liệt, đặc trưng và vị ngọt cao.

Các quy trình sơ chế này không chỉ tạo nên sự đa dạng về hương vị mà còn thể hiện nghệ thuật rang cà phê và sự sáng tạo của người rang, từ đó đưa cà phê chè miền Trung lên một tầm cao mới.

Xem thêm bài viết liên quan: Cà phê ướt là gì? 3 điểm khác biệt với cà phê chế biến khô

Vị trí trên thị trường 

Trong quá khứ, cà phê chè miền Trung chỉ được biết đến như một loại đặc sản cà phê chè tại một số địa phương như Đà Lạt. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của làn sóng specialty coffee trên thế giới, cà phê chè của Việt Nam đã bắt đầu khẳng định vị thế của mình.

• Thị trường cà phê nội địa: Ngày càng có nhiều thương hiệu cà phê uy tín tại Việt Nam chú trọng vào việc phát triển cà phê specialty từ các vùng trồng tại miền Trung. Các quán cà phê chè chuyên biệt cũng ra đời, thu hút những người muốn khám phá những hương vị cà phê tinh tế.
• Thị trường xuất khẩu: Cà phê chè miền Trung cũng đã bắt đầu được xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu, nơi người tiêu dùng đánh giá cao chất lượng cà phê chè và câu chuyện về nguồn gốc cà phê.

Sự chuyển mình này là minh chứng cho sự nỗ lực của các người nông dân và doanh nghiệp trong việc cải thiện quy trình sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm. Nó không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao hơn mà còn giúp ngành cà phê Việt Nam đa dạng hóa sản phẩm và định vị lại vị thế trên bản đồ cà phê thế giới.

Văn hóa và cộng đồng

Sự phát triển của cà phê chè miền Trung không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn là một câu chuyện văn hóa. Nó đã tạo ra một cộng đồng cà phê sôi động, nơi người yêu cà phê có thể chia sẻ đam mê và kiến thức.

• Không gian cà phê: Những quán cà phê chè hiện đại không chỉ là nơi bán đồ uống, mà còn là không gian cà phê để thư giãn, làm việc và giao lưu. Phong cách thiết kế thường tinh tế, tối giản, nhấn mạnh vào trải nghiệm thưởng thức cà phê.
• Trải nghiệm du lịch: Du lịch cà phê đang trở thành một xu hướng. Du khách có thể ghé thăm đồn điền cà phê, trực tiếp tìm hiểu quy trình trồng trọt và chế biến, và thưởng thức một tách cà phê ngay tại nguồn. Trải nghiệm này tạo nên sự kết nối giữa người thưởng thức và người nông dân, giúp họ trân trọng hơn giá trị của ly cà phê.
• Phát triển bền vững: Nhu cầu về cà phê bền vững và cà phê hữu cơ ngày càng tăng cao, thúc đẩy người nông dân áp dụng các phương pháp canh tác thân thiện với môi trường, từ đó bảo vệ hệ sinh thái và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Kết luận

Cà phê chè miền Trung không chỉ là một thức uống mà là một biểu tượng của sự tinh tế, nghệ thuật rang cà phê và sự chuyển mình mạnh mẽ của một nền văn hóa cà phê. Để tận dụng tối đa độ ngon của cà phê chè, bên cạnh hạt cà phê chất lượng bạn cần phải chọn một máy rang cà phê tốt từ đó cho ra những hạt cà phê chè chín đều và thơm ngon.

Có rất nhiều loại máy rang cà phê phổ biến trên thị trường như máy rang cà phê mini, máy rang cà phê cầm tay, máy rang cà phê 3kg đến 120kg,… Mon Roaster là một thương hiệu bán máy rang cà phê uy tín trên thị trường và nhận được rất nhiều feedback tốt từ khách hàng, nếu bạn có nhu cầu có thể tham khảo qua thương hiệu máy rang cà phê này.