Tìm hiểu về loại cây cà phê vối mới nhất hiện nay

Có một loại cà phê được phát hiện trong rừng Châu Phi ở độ cao 1370m – 1830m với hương vị rất thơm ngon đó là cà phê vối. Vậy hãy cùng tìm hiểu về loại cây cà phê vối này nhé!.

1. Cà phê vối là gì?

Cà phê vối – tên khoa học là Coffea canephora – là một trong hai giống cà phê phổ biến nhất trên thế giới, cùng với cà phê chè (Coffea arabica). Trong ngành cà phê, cà phê vối còn được biết đến rộng rãi với cái tên quen thuộc hơn là Robusta.

Loại cà phê này đặc trưng bởi hương vị mạnh, đậm, ít chua và chứa hàm lượng caffeine cao. Nhờ đặc tính đó, cà phê vối thường được dùng để pha cà phê sữa đá, cà phê đen truyền thống – những món đồ uống không thể thiếu trong văn hóa cà phê Việt Nam.

Tại Việt Nam, cà phê vối không chỉ là thức uống quen thuộc mà còn là cây trồng chủ lực, đặc biệt tại các tỉnh Tây Nguyên như Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng. Với khả năng sinh trưởng mạnh mẽ, dễ trồng và thích nghi tốt với điều kiện khí hậu khắc nghiệt, cà phê vối chiếm hơn 90% diện tích trồng cà phê cả nước – đóng vai trò then chốt trong ngành nông nghiệp và xuất khẩu của Việt Nam.

Không chỉ phổ biến ở Việt Nam, cà phê vối còn được trồng rộng rãi tại Brazil, Indonesia, Ấn Độ, và nhiều nước khu vực châu Phi, góp phần vào chuỗi cung ứng cà phê toàn cầu với sản lượng lớn và giá thành cạnh tranh

2. Đặc tính cây cà phê vối

Rễ cây cà phê vối

Cây cà phê vối có hệ thống rễ phát triển mạnh, gồm ba loại chính: rễ cọc, rễ nhánh và rễ con.

• Rễ cọc mọc thẳng xuống lòng đất, có khả năng hút nước ở tầng sâu. Nhờ đó, cây có thể chống chịu tốt trong mùa khô, đặc biệt tại các vùng Tây Nguyên nắng gắt.

• Rễ nhánh và rễ con tỏa ngang, giúp cây hấp thu dưỡng chất và vi lượng từ lớp đất mặt. Rễ con tuy mảnh nhưng đóng vai trò quan trọng trong hấp thu kali, canxi và nitơ – các chất cần thiết để cây phát triển khỏe mạnh.

Việc chăm sóc đất tơi xốp và giữ độ ẩm ổn định quanh gốc là điều kiện lý tưởng giúp bộ rễ phát triển toàn diện. Đây cũng là yếu tố quyết định đến năng suất và chất lượng của hạt cà phê vối.

Thân và cành cà phê vối

Cây cà phê vối là loại cây thân gỗ lớn, có sức sống mạnh mẽ và khả năng thích nghi cao với nhiều vùng khí hậu. Trong điều kiện không bị cắt tỉa thường xuyên, chiều cao của cây có thể đạt từ 5–10 mét, thậm chí hơn, nhất là với những cây lâu năm được trồng ở các nông trường lâu đời.

Thân cây cà phê vối khá dày và chắc khỏe, vỏ có màu nâu xám hoặc hơi nứt nhẹ theo thời gian. Chính đặc điểm thân vững chắc này giúp cây chịu được gió mạnh, mưa lớn, rất phù hợp với vùng đất cao nguyên có khí hậu khắc nghiệt như Tây Nguyên – nơi tập trung phần lớn diện tích trồng cà phê vối ở Việt Nam.

Cành cây phát triển đối xứng, tỏa rộng tạo thành tán lá tròn đều. Có hai loại cành chính là cành cấp 1 (sơ cấp) và cành cấp 2 (thứ cấp). Cành sơ cấp mọc trực tiếp từ thân chính, còn cành thứ cấp mọc từ các cành sơ cấp. Cách phân nhánh này giúp cây có thể tận dụng tối đa ánh sáng mặt trời để quang hợp, nhờ vậy mà cây sinh trưởng tốt và cho năng suất ổn định.

Trong điều kiện sinh trưởng thuận lợi – đất tơi xốp, đủ dinh dưỡng, ánh sáng đầy đủ – mỗi 20–40 ngày, cây có thể mọc thêm cành mới. Việc xuất hiện các cành mới đều đặn sẽ giúp cây duy trì tán lá dày, hỗ trợ cho quá trình ra hoa và kết trái trong mùa vụ.

Tuy nhiên, để đảm bảo cây cà phê vối không phát triển quá cao và tránh làm giảm chất lượng quả, người trồng cần thường xuyên thực hiện cắt tỉa cành già, cành sâu bệnh, cũng như hạn chế chiều cao thân cây ở mức phù hợp (thường từ 1,2–1,8 mét đối với mô hình canh tác hiện đại). Điều này không chỉ giúp cây thông thoáng, dễ chăm sóc mà còn tạo điều kiện cho cành mới phát triển, góp phần duy trì năng suất trong nhiều năm liền.

Cấu trúc thân – cành khỏe mạnh, tán lá rộng chính là nền tảng vững chắc để cây cà phê vối phát triển ổn định, chịu được biến động thời tiết, đồng thời mang đến sản lượng cao và chất lượng hạt ổn định qua từng mùa vụ.

Lá cây cà phê vối

Đây một trong những bộ phận dễ nhận biết nhất của cây. Lá có màu xanh đậm, bề mặt dày và bóng, mép lá hơi gợn sóng nhẹ. Hình dáng lá thường thuôn dài, nhọn ở đầu, tạo cảm giác khỏe khoắn và tràn đầy sức sống cho toàn bộ cây.

Khi sờ vào lá cà phê vối, bạn sẽ cảm nhận được độ dày đặc trưng – đây là một trong những yếu tố giúp cây thích nghi tốt với điều kiện khí hậu khô hạn, nắng gắt hoặc mưa nhiều. Bề mặt lá có khả năng hạn chế mất nước, giảm hiện tượng héo úa trong mùa khô kéo dài.

Tuổi thọ trung bình của lá cà phê vối thường dao động từ 7 đến 10 tháng, nhưng con số này có thể thay đổi tùy vào điều kiện thời tiết, đất đai và chế độ chăm sóc. Nếu thời tiết quá khắc nghiệt hoặc cây bị thiếu dinh dưỡng, lá có thể rụng sớm, làm ảnh hưởng đến khả năng phát triển và ra hoa của cây.

Không chỉ là bộ phận quang hợp – lá cà phê vối còn giúp điều tiết nước và hấp thụ ánh sáng để chuyển hóa thành năng lượng nuôi cây. Vì vậy, trong quá trình canh tác, lá và cành luôn được coi là hai yếu tố then chốt quyết định đến năng suất và chất lượng quả cà phê.

Để duy trì bộ lá khỏe mạnh, người trồng thường xuyên theo dõi tình trạng lá: nếu thấy lá úa vàng, xoăn mép hoặc xuất hiện đốm nâu, cần kiểm tra lại chế độ tưới tiêu, dinh dưỡng hoặc khả năng cây bị sâu bệnh. Ngoài ra, vào mỗi đầu hoặc cuối mùa vụ, người ta tiến hành cắt tỉa lá già, lá sâu bệnh để cây thông thoáng, tập trung dinh dưỡng nuôi mầm non và chuẩn bị cho quá trình ra hoa kết trái.

Nếu muốn  cây cà phê vối muốn phát triển khỏe mạnh và cho năng suất tốt thì bộ lá xanh dày, bóng khỏe chính là dấu hiệu đầu tiên cần có. Đây không chỉ là thước đo sức khỏe của cây, mà còn là yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng hạt cà phê sau thu hoạch.

Hoa cà phê vối

Hoa của cây cà phê vối mọc ra từ chồi của cành sơ cấp và thứ cấp, chủ yếu nở rộ vào ban đêm, từ khoảng 4–5 giờ sáng. Hoa trắng muốt, có mùi thơm dịu nhẹ, thường nở đồng loạt sau những cơn mưa đầu mùa.

Một đặc điểm thú vị là hoa cà phê vối chủ yếu thụ phấn chéo, phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết và côn trùng. Vì vậy, nhiều nông hộ đã áp dụng mô hình nuôi ong mật trong vườn cà phê để tăng tỉ lệ đậu quả – một kỹ thuật rất hiệu quả trong nông nghiệp hiện đại.

Nhưng nếu có những cành đã ra hoa sẽ không tiếp tục ra hoa trong năm sau, do đó việc quản lý và thay thế cành là cần thiết.

Quả cà phê vối

Quả cà phê vối là thành phẩm cuối cùng của quá trình sinh trưởng và phát triển kéo dài gần một năm của cây. Quả thường có hình tròn hoặc hơi bầu dục, với kích thước nhỏ hơn so với cà phê mít nhưng lớn hơn cà phê Arabica.

Thường thì quả cà phê vối chứa 2 nhân cà phê bên trong. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt – do thụ phấn không hoàn toàn hoặc điều kiện phát triển chưa tối ưu – quả có thể chỉ chứa một nhân duy nhất, còn được gọi là “hạt peaberry”. Đây là loại hạt hiếm hơn, thường được phân loại riêng vì có hương vị đặc trưng hơn.

Thời gian để quả cà phê vối phát triển từ khi đậu đến khi chín kéo dài khoảng 9 đến 11 tháng, phụ thuộc vào điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu và cách chăm sóc. Giai đoạn phát triển này quyết định đến chất lượng hạt cà phê sau khi thu hoạch.

Vỏ quả khá dày, có màu xanh khi non và chuyển sang đỏ tươi hoặc đỏ sẫm khi chín – dấu hiệu để người trồng thu hoạch đúng thời điểm. Việc hái quả cà phê vối khi chín hoàn toàn sẽ giúp giữ được hương vị đậm đà và giảm độ chát của hạt.

Hạt cà phê vối bên trong có hàm lượng caffeine cao, thường dao động từ 2 – 2,7%, cao hơn nhiều so với Arabica. Chính điều này tạo nên một loại cà phê có hương thơm nồng, vị mạnh, đậm sâu và ít chua – phù hợp với khẩu vị của người Việt Nam và nhiều quốc gia Châu Á.

khi được đưa vào máy rang cà phê vẫn đảm bảo được hương vị đâm đà hơn và hạt cà phê vối sẽ cho ra loại cà phê có mùi thơm mạnh, hậu vị kéo dài, rất thích hợp để pha bằng phin truyền thống. Đây cũng là lý do tại sao cà phê vối là nguyên liệu chủ đạo cho cà phê sữa đá, cà phê đen đá – những món uống phổ biến nhất tại Việt Nam.

Một đặc điểm quan trọng nữa là quả cà phê vối chín không đồng loạt, vì vậy người trồng thường phải thu hoạch nhiều lần để chọn quả đạt chất lượng tốt nhất. Sau khi thu hoạch, quả được sơ chế bằng nhiều phương pháp khác nhau như: chế biến khô (natural), chế biến ướt (washed) hoặc chế biến mật ong (honey process) để tối ưu hóa hương vị hạt cà phê.

Quả cà phê vối không chỉ là nguồn nguyên liệu quan trọng cho ngành công nghiệp cà phê, mà còn phản ánh rõ nét bản sắc và khẩu vị đặc trưng của người Việt qua từng ly cà phê đậm đà, truyền thống.

3.Điều kiện phù hợp để trồng cà phê vối

• Nhiệt độ: thích hợp nhất để sinh trưởng là từ 22- 260C
• Ánh sáng: Thích hợp với ánh sáng trực xạ yếu, vì vậy cần có cây che bóng cho vườn cà phê của bạn.
• Độ ẩm: điều kiện độ ẩm phải cao, gần như bảo hoà.
• Lượng mưa: điều kiện phát triển tốt nhất trong những vùng có lượng mưa hàng năm trung bình 1800 – 2000mm, tốt nhất là có mùa khô vào cuối vụ và sau thu hoạch.
• Gió: loại cây này ảnh hưởng rất mạnh bởi gió vì vậy phải chắn gió bảo vệ phù hợp.
• Đất: phát triển tốt trên nhiều loại đất mà không yêu cầu quá khắt khe như đất nâu đỏ, vàng, xám,… Trong đó tốt nhất là đất bazan, điều kiện để cây phát triển tốt nhất là đất có độ sâu từ 70cm trở lên, đất thịt nhẹ, sét.

4. Kỹ thuật nhân giống cà phê vối

• Chọn hạt giống: khi chọn hạt chúng ta phải chọn những cây có năng suất cao và ổn định, thời gian trái đã 6-8 năm, kháng sâu bệnh, trái chính có hai nhân cân đối và có hình dạng đẹp.
• Gieo hạt: hạt nảy mầm được đựng trong túi nhựa PE đã được đục 8 lỗ nhỏ 0.5cm gần đáy. Đất trong bầu đất phải là đất tơi xốp, lượng mùn lớn hơn 3%, bầu phải chặt, thẳng đứng, được chừa miệng bầu từ 0.5 -1cm.
• Trước khi gieo hạt: ngâm hạt giống 18 giờ trong phần nước vôi đã được đun nóng 54- 600C (3 phần nước sôi, 2 nước lạnh), sau đó rửa hết nhớt bằng nước sạch.
• Khi gieo: giống được ủ chìm với độ sâu 0,6 – 0,8m, rộng 1-1,2m.
• Chăm sóc cây con: Tưới lượng nước vừa đủ cho từng độ tuổi của cây và ít nhất lần trong ngày. Loại phân được sử dụng là ure và clorua kali tỷ lệ 2:1(nồng độ 1%), xen kẽ với các loại phân hữu cơ ngâm như phân xanh, bò,…với nguyên tắc cây nhỏ tưới loãng, cây lớn tưới đậm hơn.
• Chăm sóc đất: thường xuyên dọn dẹp và nhỏ cỏ, phá váng không để ngập nước.
• Chăm sóc cây: cây con có trên 3-4 cành phải chặt bỏ bớt để cho những nhánh còn lại phát triển.

5. Tiêu chuẩn chọn cây giống cà phê vối

Cây thực sinh

• Tuổi cây từ 6 đến 8 tháng.
• Chiều cao thân từ 25 đến 35 cm tính từ mặt bầu, thân phải mọc thẳng.
• Số cặp lá thật trung bình từ 5 – 7.
• Đường kính của gốc cây phải đạt từ 3 đến 4 mm.
• Lưu ý không được chọn những cây dị hình, sâu bệnh.

Cây ghép cà phê vối

• Chồi ghép phải có chiều cao lớn hơn 10cm và nhiều hơn 1 cặp lá để phát triển.
• Thời gian ghép tối thiểu là 1 tháng trước khi được đem xuống trồng.
• Dùng chồi của những dòng có năng suất cao, kháng sâu bệnh, đã được ứng dụng và cho kết quả tốt.

6. Tạm kết

Hy vọng những thông tin trên đây về cà phê vối đã giúp bạn phần nào phần biết được cà phê vối với những loại cà phê khác. Nhưng mà để có một ly cà phê thơm ngon không những là hạt cà phê tốt còn có kỹ thuật rang cà phê quyết định đến chất lượng. Hãy đến với chúng tôi MON ROASTER – Máy rang cà phê, chúng tôi sẽ giúp biến công việc đó trở nên dễ dàng hơn.